Zgodnie z treścią art. 96k kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) mediator prowadzi mediację, dążąc do polubownego rozwiązania sporu, w tym przez wspieranie uczestników mediacji w formułowaniu przez nich propozycji ugodowych.
Wyróżnia się dwa rodzaje mediacji ze względu na rolę mediatora w postępowaniu mediacyjnym: mediacja wspomagająca oraz mediacja ocenna.
Pierwszy rodzaj mediacji (wspomagająca) zakłada, że mediator ma na celu wspierać uczestników mediacji w samodzielnym wypracowaniu porozumienia. Jednak sam mediator nie proponuje uczestnikom mediacji sposobów rozstrzygnięcia sporu. W takiej mediacji mediator nie bierze bezpośredniego udziału w opracowywaniu merytorycznej treści porozumienia.
Drugi rodzaj mediacji (ocenna) zakłada, że rolą mediatora jest nie tylko organizowanie i prowadzenie rozmów (negocjacji) między uczestnikami, lecz przewiduje również możliwość aktywnego udziału mediatora w wypracowywaniu merytorycznej treści porozumienia, w tym przedstawienie możliwych sposobów rozstrzygnięcia sporu.
Przepis art. 96k k.p.a. nie rozstrzyga jednoznacznie jaki model mediacji został przewidziany przez ustawodawcę dla mediacji administracyjnej. Nie ulega wątpliwości, że do obowiązków mediatora w mediacji administracyjnej należy: organizacja postępowania mediacyjnego, przeprowadzenie procesu wzajemnych uzgodnień między uczestnikami mediacji dotyczących okoliczności faktycznych i prawnych danej sprawy oraz ustalenia sposobu rozstrzygnięcia sprawy.
Przedstawienie przez mediatora możliwych propozycji rozwiązania sprawy jak i dokonywanie przez mediatora oceny prawnej propozycji przedstawionych przez uczestników mediacji jest bardziej dyskusyjne. Takie działanie wymaga od mediatora dużej wiedzy prawnej oraz niesie ryzyko zbyt dużej ingerencji mediatora w proces mediacji, w którym to uczestnicy mediacji „osiągają” (negocjują) porozumienie. W niektórych przypadkach może zostać również ocenione przez jednego z uczestników spotkania jako działanie stronnicze, na korzyść jednej ze stron. Wobec tego każdy mediator powinien sam zdecydować czy chce podejmować takie działania, dokonując rzetelnej oceny swojej wiedzy prawnej, indywidualnych predyspozycji oraz własnych przekonań co do doboru odpowiednich (sprawdzonych) metod prowadzenia mediacji.
Przepis art. 96k k.p.a. przewiduje, że propozycje ugodowe powinny zostać ostatecznie uzgodnione przez samych uczestników mediacji. Jednak z drugiej strony wskazuje, że mediator prowadzi mediacje m.in. poprzez wspieranie uczestników w formułowaniu propozycji ugodowych. Z tak ukształtowanego przepisu wynika, że ustawodawca dopuścił aktywną rolę mediatora w procesie mediacji tzn. stworzył mediatorom możliwość ( ale nie obowiązek) przeprowadzenia mediacji ocennej.
Za szerszym zastosowaniem mediacji ocennej w postępowaniu administracyjnym przemawia charakter spraw administracyjnych, w których z reguły sposób ich załatwienia w znacznym stopniu determinują przepisy prawa. Wobec tego należy przyjąć, że w takich sytuacjach pożądane byłoby aby mediator dokonywał wstępnej oceny prawnej rozwiązań proponowanych przez uczestników mediacji. W przypadku zamkniętego katalogu możliwych sposobów rozstrzygnięć danej sprawy wydaje się, że mediator powinien również uświadomić uczestników mediacji jakie są możliwe sposoby rozwiązania danej sprawy. Takie działania mediatora ukierunkują od razu rozmowy mediacyjne uczestników na odpowiednie tory.
** Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora