Na skutek inicjatywy ustawodawczej Prezydenta RP w dniu 15.06.2018r. została przyjęta nowelizacja ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, której przepisy w głównej mierze zaczną obowiązywać od dnia 1.01.2019r. Nowelizacja ta wprowadzi do polskiego porządku prawnego nową instytucję jaką jest nieodpłatna mediacja. Właśnie na tej nowopowstałej instytucji skoncentrujemy swoją uwagę.
Na samym początku należy powiedzieć, że od dnia 1.01.2019r. nieodpłatna pomoc prawna będzie obejmować również nieodpłatną mediację. Dodatkowo nieodpłatna mediacja będzie również wchodzić w skład nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego – nowej instytucji powołanej do życia w/w nowelizacją.
Nieodpłatna mediacja obejmować będzie:
1) poinformowanie osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających;
2) przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji;
3) przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej;
4) przeprowadzenie mediacji;
5) udzielenie pomocy w sporządzeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.
Jak widać na nieodpłatną mediację składać się będzie wiele działań niezwiązanych bezpośrednio z samym postępowaniem mediacyjnym (odbywaniem posiedzeń mediacyjnych). Nieodpłatna mediacja będzie obejmować również: działania informacyjno-zachęcające do korzystania z mediacji, przygotowywanie projektu umowy o mediację i wniosku o przeprowadzenie mediacji, udzielanie pomocy w sporządzeniu wniosku o zatwierdzenie ugody mediacyjnej przez sąd.
Nieodpłatna mediacja będzie mogła być prowadzona pomiędzy stronami dążącymi do polubownego rozwiązania sporu. Stroną inicjującą przeprowadzenie nieodpłatnej mediacji może być wyłącznie osoba uprawniona. Rozwiązanie to jest wyrazem podstawowej zasady mediacji – zasady dobrowolności mediacji.
Nieodpłatna mediacja nie będzie natomiast obejmować dwóch kategorii spraw. Po pierwsze spraw, w których sąd lub inny organ wydał postanowienie o skierowaniu sprawy do mediacji lub postępowania mediacyjnego. Po drugie spraw, w których zachodzi uzasadnione podejrzenie, że w relacji stron występuje przemoc.
Pierwsze wyłączenie wydaje się być oczywiste. Ustawodawca zapobiega w ten sposób dublowaniu się postępowań mediacyjnych. Poprzez przyjęcie takiego rozwiązania ustawodawca słusznie przyznał prym wszczętym wcześniej postępowaniom mediacyjnym prowadzonym w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.
Drugie wyłączenie – pomimo, że nie ma swojego odpowiednika ani w mediacji cywilnej ani mediacji administracyjnej – wydaje się być słusznym wyłączeniem, bowiem tam gdzie jedna strona konfliktu stosuje wobec drugiej przemoc trudno mówić o dobrowolności i swobodzie w działaniu ofiary przemocy. Bez swobody w działaniu takiemu uczestnikowi trudno w sposób nieskrępowany i samodzielny podejmować decyzje w toku mediacji.
W sprawach nieuregulowanych ustawą do nieodpłatnej mediacji stosować się będzie odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego w zakresie dotyczącym mediacji w postępowaniu cywilnym.
** Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora