Dziś będziemy kontynuować rozważania na temat nowej instytucji wprowadzonej do ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej – nieodpłatnej mediacji, która zacznie funkcjonować od 1.01.2019r.
Nieodpłatną mediację będzie prowadził mediator. Przez mediatora w/w ustawa rozumie osobę wpisaną na listę stałych mediatorów prowadzoną przez prezesa sądu okręgowego lub osobę wpisaną na listę mediatorów prowadzoną przez organizację pozarządową w zakresie swoich zadań statutowych lub uczelnię, o której informacje przekazano prezesowi sądu okręgowego. Rozwiązanie to jest zaczerpnięte wprost z kodeksu postępowania cywilnego.
Nieodpłatnej mediacji – w formie przeprowadzenia postępowania mediacyjnego – nie może prowadzić osoba, która w sprawie którejkolwiek ze stron uprzednio świadczyła pomoc prawną lub poradnictwo obywatelskie, była świadkiem, wydawała opinię, sporządzała wywiad środowiskowy lub prowadziła terapię, a także osoba, co do której zachodzi okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jej bezstronności.
Regulacja ta jest wyrazem zapewnienia bezstronności mediatora – podstawowej zasady mediacji. Wymienione w poprzednim akapicie przykłady sytuacji skutkujących wyłączeniem mediatora nie są katalogiem zamkniętym. Oznacza to, że w tych sytuacjach dana osoba na pewno nie może być mediatorem. Jednak każda inna okoliczność, która wywołuje uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności mediatora również uniemożliwia takiej osobie bycie mediatorem w danej sprawie.
W takim przypadku mediator ma obowiązek odmówić przeprowadzenia nieodpłatnej mediacji, informując osobę uprawnioną o możliwości skorzystania z nieodpłatnej mediacji prowadzonej przez innego mediatora w tym samym punkcie lub innych punktach, w których udzielana jest nieodpłatna pomoc prawna lub świadczone nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.
Ustawodawca przewidział jednak, że mediator wyłączony od przeprowadzenia postępowania mediacyjnego będzie mógł udzielić nieodpłatnej mediacji w formie poinformowania osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających. Jak wskazywałem ostatnio nieodpłatna mediacja w rozumieniu ustawy jest rozumiana szeroko, nie ogranicza się jedynie do samego procesu mediacji. Ustawodawca uznał, że wyłączony mediator będzie mógł jedynie poinformować uprawnionego o polubownych metodach rozwiązania sporu (mediacji) i korzyściach z tym związanych. Działanie takie nie wpływa bowiem bezpośrednio na sam proces mediacji. Oznacza to, że takie działanie nie łamie zasady bezstronności mediatora w procesie mediacji, bowiem w takiej sytuacji mediacja się jeszcze nie rozpoczęła.
Osoba udzielająca nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadcząca nieodpłatne poradnictwo obywatelskie będzie mogła co do zasady samodzielnie udzielić nieodpłatnej mediacji, w każdej formie opisanej w ustawie. Wyjątkiem jest sytuacja udzielenia nieodpłatnej mediacji w formie przeprowadzenia postępowania mediacyjnego, wówczas osoba taka podlega wyłączeniu, na zasadach opisanych powyżej – wymóg bezstronności mediatora.
Adwokat lub radca prawny udziela nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem. W umowie tej od 2019r będzie musiał zostać określony m.in. sposób organizowania w punkcie spotkania z mediatorem w razie zgłaszania takich potrzeb przez samych uprawnionych odwiedzających punkt. Rozwiązanie to reguluje przeprowadzanie nieodpłatnych mediacji w trakcie trwania dyżuru w punkcie.
Dodatkowo wszystkie lub wybrane dyżury w punkcie nieodpłatnej porady prawnej lub punkcie nieodpłatnej porady obywatelskiej będą mogły mieć specjalizację określoną jako nieodpłatna mediacja. Wówczas na takim dyżurze całość czasu przeznaczona będzie wyłącznie na nieodpłatną mediacje.
To tyle w teorii o nieodpłatnej mediacji. Jak to zwykle bywa dopiero w praktyce okaże się jak będzie funkcjonowała ta instytucja 😉 … czy przyniesie wymierne korzyści społeczne 🙂
Pozdrawiam
Michał Gruchacz
** Tekst nie stanowi porady ani opinii prawnej jest wyłącznie poglądem autora