Dzisiejszy wpis chciałbym potraktować jako wstęp, swoiste nakreślenie tła dla instytucji mediacji 🙂
Idea mediacji jest bliska człowiekowi, gdyż konflikty międzyludzkie i sposoby radzenia sobie z nimi są wplecione w historię ludzkości. Zanim na horyzoncie pojawiły się sądy społeczności musiały radzić sobie w inny sposób z rozstrzyganiem pojawiających się sporów. Wówczas to sama społeczność lokalna brała na siebie ciężar rozwiązywania powstających sporów. Wymagało to jednak wyodrębnienia z danej społeczności osoby lub osób, które były odpowiedzialne za zażegnanie sporu i osiągnięcie porozumienia. W zależności od kręgu kulturowego osoba pełniąca tą funkcję miała większy lub mniejszy bezpośredni wpływ na kształt osiąganego przez skonfliktowane strony porozumienia (rozstrzygnięcia). Myślę, że współcześnie taką osobę można nazwać mediatorem.
Mediacja wywodzi się z idei sprawiedliwości naprawczej, która w centrum swego zainteresowania stawia osobę pokrzywdzoną (ofiarę działań sprawcy). Idea sprawiedliwości naprawczej jest głęboko skupiona na utrzymaniu więzi społecznych. U jej podstaw leży zarówno dążenie do poprawienia wzajemnych relacji pomiędzy członkami lokalnej społeczności, rodziny (czy innej grupy ludzi), jak również pojednanie, przebaczenie oraz wyeliminowanie zachowań szkodliwych dla całej społeczności. Głównym celem sprawiedliwości naprawczej jest naprawienie wyrządzonej szkody lub krzywdy. Sprawiedliwość naprawcza jest nie jako przeciwieństwem idei sprawiedliwości karnej, która nastawiona jest na ukaranie sprawcy. To właśnie w sądach jest co do zasady realizowana idea sprawiedliwości karnej. Często w procesach sądowych potrzeby pokrzywdzonego/poszkodowanego są niedostrzegane w wystarczający sposób.
Obecnie mediacja jest uznawana za jedną z metod alternatywnego rozwiązywania sporów (ADR – Alternative Dispute Resolution). Poza mediacją do ADR zalicza się również negocjacje i arbitraż. Z tym zastrzeżeniem, że arbitraż jest jednak pewnego rodzaju sądem prywatnym, który wydaje rozstrzygnięcie w danej sprawie. Współczesne metody pojednawcze pojawiły się w USA w latach siedemdziesiątych XX wieku. Wówczas głównie przyczyniały się one do rozwiązywania sporów sąsiedzkich, lokalnych i rodzinnych. Tworzenie instytucji alternatywnych dla postępowań sądowych było podyktowane przede wszystkim kryzysem w sądownictwie wynikającym z gwałtownego wzrostu ilości spraw sądowych.
W Polsce liczba spraw sądowych ciągle rośnie, tak więc jeżeli nie z powodu korzyści jakie niosą za sobą tzw. alternatywne metody rozwiązywania sporów, to na skutek wzrostu liczby spraw kierowanych do sądów również w Polsce alternatywne metody rozwiązywania sporów (w tym mediacja) staną się w przyszłości poważną alternatywą dla procesu sądowego. Myślę, że można nawet zaryzykować stwierdzenie, że tego rodzaju metody będą częstszą formą rozwiązywania sporów międzyludzkich od procesów sądowych.
Według statystyk zgromadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości od 2006r. do 2015r. liczba spraw skierowanych przez sądy do mediacji znacząco wzrosła. W badanym okresie w sprawach cywilnych liczba spraw skierowanych przez sądy do mediacji wzrosła blisko 3-krotnie. W tym samym okresie w sprawach rodzinnych nastąpił ponad 7-krotny wzrost. Jeszcze większy wzrost nastąpił w mediacjach pracowniczych, który wyniósł ponad 1500 %. Jednak największy wzrost został odnotowany w sprawach gospodarczych, w tego typu sprawach przyrost wyniósł 2 200 %. Myślę, że takie wzrosty w okresie 9 lat to duże osiągnięcie. Na sam koniec chciałbym poczynić dwie uwagi. Po pierwsze statystyki te nie obejmują mediacji pozasądowych. Po drugie statystyki te kończą się na 2015r., a przy uwzględnieniu dynamiki wzrostu myślę, że można pokusić się o stwierdzenie, że obecnie w 2017r. liczba spraw skierowanych przez sąd do mediacji jest jeszcze większa. Statystyki te pokazują, że coraz więcej osób „przypomina” sobie o mediacji jako metodzie rozwiązywania sporów.
Wobec tego myślę, że warto trochę bliżej przyjrzeć się instytucji mediacji oraz poznać jak jest ona regulowana w polskim prawie. W czym mam nadzieje będą pomocne moje teksty.
Pozdrawiam 🙂